NA CHRISTINA MWAKANGALE
KUKUA
kwa teknolojia kumerahisisha huduma za kijamii ambazo awali majibu yake
hayakupatikana wakati mwingine wala haikuwezekana nyakati za miaka ya
nyuma, hususan kwa nchi zilizopo Kusini mwa Jangwa la Sahara (SSA), hasa
kwenye sekta ya afya.
Kwenye
toleo lililopita lilizungumzia ugumba tatizo linalotokana na sababu
mbalimbali na kusababisha, wenza ama waliopo kwenye mahusiano kushindwa
kupata mtoto kwa njia ya kibaolojia, teknolojia-tiba ya IVF imeleta
matumaini kwa kundi hili.
IVF
ni moja ya teknolojia hiyo ambayo inatumika kwa ajili kupandikiza
mimba, imeshika kasi barani Afrika na hapa nchini, licha kugundulika
zaidi ya miaka 40 iliyopita huko nchini Uingereza. Inaelezwa hadi mwaka
jana, idadi ya watoto waliozaliwa kwa njia ya teknolojia hiyo duniani ni
milioni nane.
Kwa
sasa suala la umri umri kwa aliyechelewa kushika ujauzito, sio tatizo
kwa sababu kwa sababu mbinu hiyo ya IVF, imekwishatoa majibu baada ya
mwanamke mwenye umri wa zaidi ya miaka 50 kubeba mimba, nchini.
Bingwa
na Mtaalamu wa kutengeneza Watoto kwa njia ya teknolojia (Embriologist)
kutoka Hospitali ya Kairuki Green IVF, George Tryphone, akizungumza na
blog hii, jijini Dar es Salaam, anasema: Watu wana zaidi ya miaka 20 na
30 wameshindwa kupata ujauzito, lakini utakuta mama wa miaka zaidi ya
miaka 50 kapata ujauzito.”
“IVF
kitaalamu ni huduma inayowasaidia wale waliopata changamoto ya kupata
watoto kwa njia ya kawaida na kwa wakati muafaka. Walengwa ni familia
ambazo katika makundi mawili, walio katika umri wa kuzaa iwe kwa
wanawake au wanaume kundi la pili ni wanaohitaji kutafuta mtoto waliopo
kwenye mahusiano ama ndoa,” anasema bingwa huyo.
Anasema
mchakato wa matibabu ya aina hiyo, muda wake unategemea iwapo walengwa
wanataka kufuata taratibu za upandikizaji za (IVF) kwa kuwa, huchunguzwa
ili kutambua tatizo na kuwapa tiba ya awali.
Anafafanua
kwamba, maandalizi hutegemea kama itakuwa njia ndefu au ni muda wa
mwezi mmoja na wiki kadhaa na njia fupi itakuwa ni mwezi mmoja tu au
isiyozidi miezi miwili.
“Kwa
hapa nchini, Julai, mwaka huu tumeweza kuwafanyia huduma akinamama 10
na kati ya hao, saba walifanikiwa, lakini wengine watatu hawakufanikiwa
kutokana na changamoto mbalimbali kwa sababu kila mtu na tatizo lake na
hilo haliwezi kuendana na la mtu mwingine, tunajipanga, kuwarudia tena.”
MWANZO WA HUDUMA
Tryphone
anasema msukumo wa kuanzisha programu hiyo ya IVF, ilianzishwa muda
mrefu na marehemu Hubert Kairuki mwaka 1982 alipokuwa nchini Canada.
Pia,
baadae Dk. Clementina Kairuki ambaye ni Daktari Bingwa wa magonjwa ya
akinamama kwa sasa aliyebobea katika masuala ya changamoto ya uzazi
aliendelea kufanya utafiti kwa wakinamama wengi wenye matatizo ya
kupata watoto.
“Tatizo
linapofika kwa wataalamu na mnakuta hamuwezi kulitatua, inabidi mtu
atoke aende nje na gharama yake huwa ni kati ya Sh milioni 30 na zaidi
hata akienda huko inakuwa haina uhakika.
“Unakuta
anaenda hajapata na anatamani anarudi tena akajaribu na unakuta wengine
ni watumishi wa umma, kachukua mkopo wake sasa inakuwa ni gharama juu
ya gharama.”
“Kutokana
na tatizo hilo, mwaka 2016 hospitali, ikaamua kuleta huduma hiyo nchini
na kuanza ujenzi wa kituo hicho maalum kwa IVF, huduma ikaanza rasmi
mwaka huu, Februari, kuandaa hao 10 na Julai, wakatoa toleo la kwanza,
Oktoba mwaka huu tutatoa batch nyingine,” anasema.
“Kwenye
huduma hiyo iliyohusisha akinamama 10 kati yao saba wakafanikiwa kupata
ujauzito na mmoja mwenye umri wa miaka zaidi ya 50 amepata huduma na ni
mjamzito, ni Mtanzania. Tunapokea wanaohitaji huduma kutoka hata nje ya
nchi mfano, Comoro, DRC (Jamhuri ya Kidemokrasia ya Congo) na hao wote
hawajawahi kupata watoto kwa vipindi tofauti, mwingine miaka 10 na
zaidi.
Anasema
wataalamu wa huduma hiyo ni kutoka ndani ya nchi baada ya kupata
mafunzo India, Scotland, Uhispania, wengine chuo cha Oxford kwa muda wa
miaka mitatu maalum kwa ajili ya kutoa huduma ya IVF.
WANAOHITAJI HUDUMA
Bingwa
huyo anasema mahitaji yanaongezeka na kwa siku wanaofika kwa ajili ya
huduma hiyo hospitalini hapo, ni 10 na kwamba huduma hiyo inahitaji muda
wa siku mbili za mazungumzo baina ya wenza na bingwa, mwanasaikolojia
ili kupata maelezo na utayari wao.
Anasema
wapo wanawake ambao hufika hospitalini hapo bila wenza na wanaohitaji
mtoto, akisema mbegu zipo ambazo hutolewa na wanaume wachangiaji
wanaojitolea bure kama vile wanaochangia damu.
IDADI MAYAI MWANAMKE
Tryphone
anasema kinachotokea kwenye mwili wa mwanamke tangu akiwa tumboni mwa
mama yake, akiba ya mayai hupindukia 6,000,000 haadi anapokuja kuzaliwa
hupungua hadi kufukia 1,000,000.
“Hadi
mtoto wa kike anafikia hatua ya kubalehe mayai yanakuwa yamepungua na
kufika laki sita au nne, na kila mwezi anavyooenda siku zake mayai
yanazidi kupungua. Na watu hudhani mwanamke hupoteza yai kila mwezi
hapana, mwanamke huweza kupoteza mayai mengi mwezi mmoja yanakuwa hadi
10 au 15 hata 20,” anasema Tryphone.
Anasema
kadri umri wa mwanamke unavyozidi kusonga idadi ya mayai hupungua, na
kwamba kibaolojia mwanamke hatengezi mayai bali hupunguzwa kila mwezi
ambayo alizaliwa nayo.
“Mwanamke,
uolewe, usiolewe, uzae au usizae vyovyote vile kumbuka unayapoteza
mayai kila mwezi kupitia siku zako, kibaolojia. Unapofika 'levels' ya
miaka 49 au 50 na kuendelea ‘reserve’ (akiba) inakuwa imepungua sana,”
anasema.
Anasema
tofauti na mwanaume ambaye hutengeneza mbegu kila baada ya siku 90
maisha yake yote, ambazo zina ubora kulingana na mlo na kuwa na uwezo wa
kumpa mwanamke ujamzito.
Bingwa
huyo anasema kwa mwanamke ambae umri umefika miaka 50 na kuendelea
akiba ya mayai ikiwa imeisha na siku zake kukoma si kwamba hawezi kupata
ujauzito, hapo suala ni atatungishwa kwa yai gani, ndipo linapokuja
suala la kupatiwa yai kutoka kwa mwingine.
“Kwa
hiyo akiba ya mayai ikiisha sio suala muhimu, mfuko wa kizazi si bado
upo, hapo ndipo huyu mwanamke anachohitaji ni yai la ziada kutoka kwa
‘donor' na kisha linachanganywa na mbegu ya mwanaume, mimba tayari,”
anasema bingwa huyo.
WANAWAKE WAGUSWA
Gladness
Mathias (47) mkazi wa Kinondoni, anasema tangu alipoona na kusikia
taarifa mbalimbali ikiwamo kwenye mitandao ya kijamii, kuhusu kuwapo kwa
huduma ya upandikizaji mimba ‘IVF’ nchini, alivutiwa na kutaka kujua
gharama na huduma yenyewe.
“Nilibahatika
kupata mtoto mmoja miaka kama 10 imepita ingawa kila ninapotaka
kutafuta mwingine na mume wangu imepita muda tuseme imeshindikana.
Niliwahi kwenda kwenye moja ya hospitali binafsi ipo jijini hapa hapa,
gharama zake kubwa mno,” anasema Gladness.
Anasema
gharama ya huduma hiyo kwenye hospitali hiyo ni Sh milioni 15 hadi 18,
hivyo inamuwia vigumu kwake kulingana na kipato anachokipata
“Hapo
watakaomudu gharama ni wenye fedha au matajiri, hayo mamilioni kwa
mkuouo mmoja natoa wapi, ingekuwa milioni mbili au tatu, ningesema
nitadunduliza kwenye shughuli zangu na mume wangu au hata tukope, watoto
ni faraja,” anasema mama huyo.
Theonista
Brighton (45), anasema hajawahi kubahatika kuwa na mtoto hadi umri huo,
akisema anatamani kuwa mama lakini imebainika anatatizo la kushika
mimba kibaolojia na kwamba njia pekee ambayo ingemfaa kwa ushauri wa
kitabibu ni IVF.
“Awali
nilidhani ni kati ya huduma zilimo kwenye orodha zinazotolewa na bima
ya afya (Mfuko wa Taifa wa Bima ya Afya). Mimi Mtanzania wa kawaida Sh
milioni 15 naitoa wapi? Nasubiri majaliwa ya Mungu pekee,” anasema
Theonista.
MWANASAIKOLOJIA
Joseph
Kayinga, Mtaalamu wa Ustawi wa Jamii na Mshauri wa Mahusiano ya
Familia, Malezi na Watoto kutoka Asasi ya HERO, anasema binadamu yeyote
hujiandaa kuwa mama au baba na kuitunza familia tangu utotoni, hasa
kupitia michezo ya utotoni.
“Kupitia
malezi katika jamii tunapokuwa kwenye familia, watu tangu wakiwa
watoto hujifunza kwa kuishi na kuona, hata bila ya kuambiwa na mtu
yeyote hujifunza namna ya kuwa mwanaume ama mwanamke tangu anapokuwa
mtoto mdogo.
“Nina
hakika unaifahamu michezo ya kibaba baba na kimama mama, ambapo watoto
hujifunza nakuigiza namna ya kuwa baba na ama mama. Na huwa wanajipanga
jinsi wanavyotaka hata kuwa na watoto na familia,” anasema.
No comments:
Post a Comment